ابن‌سوار ابوطاهر احمد بن علی بغدادیاِبْنِ سِوار، ابوطاهر احمد بن علی بن عبیدالله بغدادی (۴ شعبان ۴۱۲- ۴۹۶ق/ ۱۳ مه ۱۰۲۱- ۱۱۰۳م)، مقری، نحوی و محدث حنفی است. ۱ - شرح حالسوار نام جد اعلایش بوده است. او حدود ۴۰ سال به فراگیری و آموختن حدیث و قرائت پرداخت و ظاهراً در اواخر عمر نابینا شد و در بغداد درگذشت و در کنار قبر معروف کرخی مدفون گردید. [۱]
علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۳۸۸، به کوشش عبدالرحمان یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۲]
یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۴، ص۴۶- ۴۸.
تنی چند از افراد خاندان وی از جمله فرزندانش ابوالفوارس هبة الله و ابوالفتوح محمد نیز صاحب نام بوده‌اند. [۳]
محمد ابن نقطه، الاستدراک، ج۱، ص۵۰۲ - ۵۰۳، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز.
۲ - مشایخ حدیث و قرائتابن سوار قرائت را نزد مشایخی چون ابوالفتح عبدالواحد بن شیطا، علی بن محمد بن فارس خیاط، احمد بن مسرور بن عبدالوهاب، حسن بن ابوالفضل شرمقانی و حسن بن علی بن عبدالله عطار فراگرفت. [۴]
محمد ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ج۱، ص۸۶، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲م.
ابن سوار علاوه بر قرائت به حدیث نیز پرداخت و از کسانی چون محمد بن محمد بن غیلان، علی بن محسن تنوخی و محمد ابن عبدالواحد بن رزمه حدیث شنید. [۵]
علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۳۸۸، به کوشش عبدالرحمان یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۶]
خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۰۴، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۳۸۹ق/ ۱۹۶۹م.
۳ - راویان حدیث و قرائتنیز کسانی چون ابومحمد سبط خیاط، ابوالکرم شهرزوری، ابوطاهر سلفی و ابوعلی بن سکرة صدفی از او قرائت آموخته‌اند. [۷]
محمد ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ج۱، ص۸۶، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲م.
از راویان حدیث وی نیز محمد بن ناصر سلاّمی و عبدالوهاب انماطی را می‌توان نام برد. [۸]
یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۴، ص۴۷.
[۹]
محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۹، ص۲۲۶، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
از دیدگاه جرح و تعدیل ابن سوار را در نقل ثقه و ثبت دانسته‌اند. [۱۰]
علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۳۸۸، به کوشش عبدالرحمان یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۱۱]
یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۴، ص۴۶- ۴۸.
۴ - آثارتنها اثر به جای مانده او کتاب المستنیر فی القراءات العشر است که مورد استفاده مقریان پس از وی قرار گرفته است. از جمله ابن جزری در موارد فراوانی از این کتاب استفاده کرده و طرق روایت خود از آن کتاب را به تفصیل ذکر نموده است. [۱۲]
محمد ابن جزری، النشر فی القراءات العشر، ج۱، ص۸۲، به کوشش علی محمد ضباع، مصر، مطبعة مصطفی محمد.
از این کتب نسخه‌هایی در کتابخانه نور عثمانیه و فیض‌الله استانبول موجود است. اختصاری از این کتاب نیز در کتابخانه ازهریه [۱۳]
ازهریه، فهرس، ج۱، ص۶۵.
وجود دارد. ابن سوار ظاهراً آثار دیگری نیز در علوم قرآنی تألیف کرده که از آن میان به کتاب او در مفردات قاریان دهگانه می‌توان اشاره کرد. [۱۴]
علی ابن ماکولا، الاکمال، ج۴، ص۳۸۸، به کوشش عبدالرحمان یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۱۵]
یاقوت حموی، معجم الادباء، ج۴، ص۴۸.
۵ - فهرست منابع(۱) محمد ابن جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، به کوشش گ برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/ ۱۹۳۲م. (۲) محمد ابن جزری، النشر فی القراءات العشر، به کوشش علی محمد ضباع، مصر، مطبعة مصطفی محمد. (۳) علی ابن ماکولا، الاکمال، به کوشش عبدالرحمان یمانی، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م. (۴) محمد ابن نقطه، الاستدراک، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکز. (۵) ازهریه، فهرس. (۶) محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م. (۷) خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، به کوشش احسان عباس، ویسبادن، ۱۳۸۹ق/ ۱۹۶۹م. (۸) یاقوت حموی، معجم الادباء. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی نویسنده، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌سوار »، ج۳، ص۱۳۴۱. |